در این مقاله می‌خواهیم شما را با نوع کاربرد و قسمت‌های مختلف دو نوع از سوله یعنی سوله پرورش دام و طیور آشنا کنیم.اگر قصد ساخت یک سوله پرورش دام و طیور را دارید ما به شما پیشنهاد می کنیم به آگهی های وب سایت شهرک های صنعتی سری بزنید.
سوله پرورش دام:
سوله پرورش دام محلی است که از آن برای نگهداری و پرورش دام استفاده می‌شود. دام حیواناتی را شامل می‌شود که به منظور استفاده از پشم، شیر و گوشت و … از آنها نگهداری می‌کنیم که شامل گاو، گوسفند و بز هستند.اجرا و ساخت سوله پرورش دام از طریق روش سوله نو و سوله دست دوم میسر است.
موقعیت مکانی مناسب برای ایجاد سوله پرورش دام:
مکان مناسب برای ایجاد سوله پرورش دام بایستی دارای شرایط زیر باشد:
- زمینی مرتفع و شیب دار باشد تا آب‌های سطحی و آب باران به داخل آن نفوذ پیدا نکنند و در صورت نفوذ سریعا از آن خارج شوند و همچنین امکان تخلیه آب فاضلاب از آن وجود داشته باشد و دارای زه کشی مناسبی نیز باشد.
- محل احداث سوله پرورش دام باید در موقعیتی باشد که در صورت وزش باد، باد از سمت منازل مسکونی به سمت سوله پرورش دام بوزد زیرا در غیر این صورت بوی بد مربوط به فضولات حیوانات و … منجر به آزار و اذیت مردم می‌گردد.
- موقعیت سوله پرورش دام بایستی در معرض نور خورشید باشد زیرا نور خورشید هم تامین کننده ویتامین D است و هم اینکه ضدعفونی کننده نیز محسوب می‌شود.
- انبار مربوط به نگهداری علوفه و یونجه به علت آتش زا بودن علوفه و یونجه نباید در نزدیکی سایر ساختمان‌ها احداث گردد و همچنین به علت سهولت در حمل و نقل و انتقال آن به محل نگهداری و تغذیه دام‌ها، بایستی به محل تغذیه دام نزدیک باشد.
ساخت سوله پرورش دام:
قدم نخست برای ایجاد سوله پرورش دام انتخاب زمین مناسب و سپس ساخت ابنیه و سایر بخش‌های مختلف دامداری است که در ادامه به معرفی این بخش‌ها می‌پردازیم.
آغل:
آغل محلی است برای استراحت و خواب دام‌ها که میزان فضای مورد نیاز برای ساخت آن به دو عامل سن و وزن دام بستگی دارد. مقدار فضای مناسب برای ساخت آغل برای هر گوسفند ۱ متر، هر بره نیم متر، هر میش آماده زایمان ۱/۵ متر و هر بره یکساله ۰/۷ متر است.
به ابعاد و اندازه‌های ذکر شده بایستی ۱۰ درصد به منظور ایجاد راهرو افزوده شود.
ابعاد آغل:
ارتفاع آغل منهای کودی که در کف سوله انباشته شده باید حداقل ۲ متر باشد که این نیزان در مناطق سردسیر و گرمسیر متفاوت است یعنی در مناطق سردسیر ۲/۵ متر، مناطق معتدل ۲/۷۵ متر و مناطق سردسیر ۳ متر است. البته در صورتی که گله بزرگ باشد می‌توان این ارتفاع را تا ۴ متر نیز افزایش داد. ارتفاع بیشتر گردش هوای بیشتر در آغل یعنی تهویه هوای مناسب را فراهم می‌کند. پوشش سقف سوله پرورش دام می‌تواند ورق گالوانیزه یا هر نوع دیگری از پوشش سقف باشد. سقف سوله پرورش دام شیب دار است که برای عرض کم یعنی حدود ۵ متر به شکل شیب دار یک طرفه ساخته می‌شود و در صورت افزایش عرض این شیب دوطرفه ساخته می‌شود.
درب و پنجره آغل:
اگر آغل به صورت بسته ساخته شده باشد یعنی مسقف باشد برای ورود نور به داخل آن باید پنجره تعبیه نمود که بهتر است این پنجره‌ها رو با جنوب قرار گیرند و از نوع چهارگوش باشند. متناسب با کوچک یا بزرگ بودن آغل پنجره‌ها در یک طرف یا دوطرف قرار می‌گیرند. ارتفاع پنجره از سطح زمین باید ۱/۵ الی ۲ متر باشد. عرض درب سوله به نسبت بزرگی گله از ۱/۵ الی ۳ متر قابل تغییر است.
دیوار و کف آغل:
به دلیل اینکه کف آغل همواره بایستی خشک باشد بهتر است از خاک یا خود زمین برای کف آن استفاده نماییم و از استفاده از مصالحی که رطوبت را درون خود نگه می‌دارند خودداری کنیم. ولی گزینه مناسب جهت استفاده در کف آغل سیمان و سنگ است و جنس دیواره‌ها نیز می‌تواند از آجر، بلوک و سنگ باشد.
شیب مناسب برای کف آغل به منظور هدایت آب یا ادرار دام به کانال فاضلاب ۲/۵ الی ۵ درصد است. این امر به منظور حفظ سلامتی گاو اهمیت دارد و مانع از مرطوب شدن کف آغل می‌گردد.
آخور و علف خور:
در ساخت سوله پرورش دام باید محلی برای تغذیه دام نیز ساخته شود که ساخت این محل به دو شکل قدیمی و جدید امکان پذیر است. در شکل قدیم این بخش دارای یک قسمت است و در شکل جدید دارای دو قسمت. در شکل جدید این دو قسمت مربوط به و نوع تغذیه متفاوت است بهش علف خور که مربوط به موارد حجیم است یعنی کاه، یونجه و علف و بخش آخور که مربوط به موارد فشرده شامل آرد جو و کنجاله است. اما در شکل جدید تنها بخش مربوط به آخور وجود دارد. جنس آخور از بتن، سیمان، آهن یا چوب است و برای ساخت آن به ۱۰ درصد کل فضای سوله احتیاج داریم.
اندازه آخور برای انواع مختلف دام متفاوت است که شامل موارد زیر است:
- هر بره ۲۰ سانتیمتر
- هر بره یکساله ۳۰ سانتیمتر
- هر میش ۴۰ سانتیمتر
- هر میش در حال زایمان ۶۰ سانتیمتر
در جلوی آخور نیز ارتفاعی وجود دارد که برای میش برابر است با ۳۷ سانتیمتر و برای بره برابر است با ۳۰ سانتیمتر. آخورهایی که استفاده از علوفه خشک در آنها رایج است بلندترین قسمت موجود در آن ۱ متر است و در مواردی که استفاده از کنسانتره رایج است بلندترین قسمت برای بره ۵۰ سانتیمتر و برای میش ۸۰ سانتیمتر است. ساخت علف خور به صورت نرده‌ای(جهت جلوگیری از ورود احشام) و در قسمت بالا است ولی نصب آخور مربوط به قسمت پایین است. به منظور جلوگیری از بیرون ریختن علوفه و مواد غذایی ارتفاع دیوار موجود در جلوی آخور ۴۰ سانتیمتر و در قسمت عقب آن ۱/۵ متر است.
کف آخور بایستی به شکل قوس دار ساخته شود و علت آن ممانعت از تجمع علوفه و فساد در آن است که منجر به بیماری دام می‌گردد. ساخت آخور در حالت ثابت به وسیله سیمان صورت می‌گیرد.
آبشخور:
میزان مصرف آب هر راس دام در طول یک روز بسته به نوع علوفه و شرایط دمایی از ۵ الی ۱۰ لیتر متغیر است. آبشخور از سیمان یا آهن ساخته می‌شود. به منظور جلوگیری از باقی ماندن آب در آبشخور، نصب سیفون صورت می‌گیرد. ساخت آبشخور در انواع مختلف ثابت، متحرک، یک طرفه یا دوطرفه امکان پذیر است. یک آبشخور با ظرفیت ۳۰ سانتیمتر مناسب برای ۱۰ راس گوسفند است و محل نصب آن در بهاربند یا آغل است.
اسکلت سازه:
اولین مرحله در ساخت اسکلت سوله پرورش دام مشابه ساخت سایر سوله‌ها در نظر گرفتن فضایی است که قصد احداث سازه را در آنجا داریم و سپس با در نظر گرفتن کاربرد سوله اقدام به ساخت آن می‌کنیم. سوله‌ها انواع مختلفی دارند. دیوار سوله می‌تواند از جنس دیوار یا بلوک باشد.
بهاربند:
بهاربند محلی است که دام برای گردش در آنجا قرار می‌گیرد و دور آن سرتاسر حفاظ وجود دارد. گردش روزانه برای دام ضروری است زیرا از لنگی آن جلوگیری کرده و باعث استخوان بندی دام می‌شود. در کشور ایران ساخت بهاربند برای سوله پرورش دام در مناطق سردسیر رو به جنوب صورت می‌گیرد اما در مناطق گرمسیر تعبیه بهاربند باید در جهتی خلاف جنوب صورت گیرد. جنس کف بهاربند می‌تواند خاک محکم یا خود زمین باشد. با توجه به اینکه دام به نور خورشید و در شرایط بارانی به سایه نیاز دارد بهاربند دو بخش مسقف و باز دارد. فضای مورد نیاز برای هر راس گوسفند در بهاربند تقریبا ۲/۵ متر مربع است.
جایگاه مربوط به تخلیه کود:
کود، فضولات دام را شامل می‌شود که بایستی جمع آوری شود زیرا باعث انتشار بیماری انسان و حیوانات و همچنین انگل می‌شود. جمع کردن فضولات گوسفند به علت رطوبت کمتر از جمع آوری فضولات گاو راحت‌تر است. جمع کردن کود حیوانات به دو روش دستی و با استفاده از تراکتور تیغه دار انجام می‌گیرد البته در دامداری مدرن برای جنع آوری فضولات دام کف مشبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. کود جمع آوری شده به پایین محل نگهداری انتقال نی‌یابد و سپس از آنجا نیز جمع می‌شود.
به علت مفید بودن کود دام برای رشد گیاهان، کودهای جمع آوری شده پس از انتقال به جایگاه تخلیه کود و انبار شدن آنها، توسط کشاورزان خریداری می‌شوند.
اتاق قرنطینه:
جایگاهی مخصوص که توسط نرده از بخش‌های دیگر جدا شده و محل نگهداری قوچ و گوسفند بیمار یا آبستن و بره تازه به دنیا آمده است تا سلامت حیوان جدا شده از دام و کلیه گله تضمین شود.
حمام مخصوص نظافت دام:
به منظور جداسازی کنه و انگل از دام و تمیز نمودن آنها و سم زدایی محلی به عنوان حمام در سوله پرورش دام تعبیه می‌شود که به وسیله سیمان با آجر یا بلوک ساخته می‌شود. ابعاد این حمام با توجه به تعداد گوسفندان تعیین می‌شود مثلا برای ۳۵۰ راس گوسفند ابعاد مناسب برای ساخت حمام عبارتند از:
- عرض ۳۰ سانتیمتر
- عمق ۱۳۰ سانتیمتر
- طول کف ۱۲۰ و طول بالا ۲۵۰ سانتیمتر
زایشگاه برای گوسفند آبستن:
زایشگاه در سوله پرورش دام به منظور ممانعت از صدمه دیدن بره ایجاد می‌شود که دارای آبشخور و آخور نیز هست. ابعاد این مکان تقریبا ۱/۵ در ۱/۵ متر است و با توجه به تعداد و نوع دام این ابعاد قابل تغییر است ولی به صورت کلی ۵ الی ۱۵ درصد از کل محوطه سوله را شامل می‌شود که با افزایش تعداد گوسفندان این ابعاد کاهش می‌یابد.
سالن مخصوص پشم چینی:
به منظور استفاده از پشم گوسفند در صنعت نساجی، هنگامی که دام دارای پشم مناسب بود آن را به سالن مخصوص پشم چینی می‌برند که کف آن از جنس بتن است و ابعاد آن ۱/۸ در ۲/۴ متر است. مکان فوق بایستی از نور کافی و سیستم تهویه برخوردار باشد و می‌توان برای جلوگیری از کثیف شدن از پارچه یا برزنت استفاده نمود.
سالن مخصوص شیردوشی:
گوسفندانی که فقط گوشتی نیستند و دارای شیر نیز هستند شیر آنها در این سالن‌ها دوشیده می‌شود تا فرآورده‌های مخصوصی از آن تهیه شود. این سالن قسمت‌های مختلفی دارد که عبارتند از اتاق انتظار، شیردوشی ، نگهداری یا ذخیره شیر.
این سالن‌ها توسط نرده از یکدیگر تفکیک شده‌اند و دارای عرض ۵۰ سانتیمتر و طول ۱ متر هستند و کف این سالن از جنس بتن است. اگر انجام فرآیند شیردوشی به وسیله ماشین باشد باید جایگاه شیردوشی ۴۰ سانتیمتر بالاتر از سطح شیردوش قرار گیرد و در حالت دستی جایگاه شیردوشی و سطح شیردوش همسطح با یکدیگر قرار می‌گیرند.
انبار نگهداری علوفه دام:
این محل به صورت کلی محل نگهداری مواد غذایی دام شامل یونجه و علف است که به منظور در امان ماندن آنها از رطوبت و بارش باران و دسترسی حیوانات درگیر به آن تعبیه شده است. این انبار می‌تواند با استفاده از سوله و سایر سازه‌ها بنا شود. میزان ابعاد آن وابسته به حجم علوفه و تعداد دام‌ها است. در صورتی که خواهان ایجاد این انبار با ابعاد بزرگ باشید استفاده از سوله تیر ورق یا سوله خرپا بهترین گزینه برای اجرا و نصب آن است. لازم به ذکر است که نگهداری مواد کنسانتره در محل دیگری صورت می‌گیرد.
نکاتی در خصوص سوله پرورش دام:
- به منظور بازدهی مناسب از پرورش دام بایستی تعادل دما را فراهم آورد که دمای مناسب برای پرورش گوسفند ۱۵ درجه سانتیگراد و برای بز ۱۳ الی ۲۰ درجه سانتیگراد است که در صورت فاصله گرفتن از این مقدار دما وزن گیری دام کاهش خواهد یافت.
- به منظور هضم غذای دام و حفظ سلامت آنان، باید همواره آب در دسترس دام قرار گیرد.
- میانگین تولید کود در سال برای هر گوسفند برابر است با ۲۰۰ کیلوگرم و برای هر بز ۱۵۰ کیلوگرم.
- کود خوب، کودی است که کهنه و پوسیده‌تر باشد.
سوله پرورش طیور یا همان مرغداری:
سوله پرورش طیور(خروس، مرغ یا جوجه یک روزه) با پیشرفت تکنولوژی و رایج شدن مصرف مرغ به صورت حرفه‌ای اجرا شد. دلیل اهمیت یافتن استفاده از گوشت مرغ، قیمت پایین و زودپز بودن آن نسبت به گوشت قرمز یعنی گوشت گاو یا گوسفند است.
به منظور ایجاد سوله پرورش طیور قدم نخست انتخاب زمین مناسب است و پس از آن بایستی مجوزهای لازم به منظور راه اندازی این واحد تولیدی اخذ گردد و مرحله نهایی ساخت سوله است.
البته توجه داشته باشید که برای ساخت سوله مرغداری باید مشخص کنید که قصد پرورش جوجه یک روزه را دارید یا مرغ و خروس.
ساخت بخش‌ها و قسمت‌های مختلف سوله پرورش طیور(مرغداری)
برای ساخت سوله پرورش طیور ابتدا باید شرایط جغرافیایی مناسب برای زندگی طیور را در نظر گرفت و سپس شروع به ساخت قسمت‌های مختلف سوله نمود که عبارتند از:
- اسکلت سازه
- دیوارکشی و محوطه سازی سوله
- ایجاد قسمت‌های داخلی مختلف و تاسیسات
- طراحی سوله مرغداری
به دلیل حساسیت طیور و از بین رفتن سریع آنها در صورت وجود آلودگی یا بیماری بایستی محل زندگی آنها همواره تمیز و دارای سیستم تهویه باشد. نظافت مرغداری نیازمند رعایت شرایطی در ساخت آن است مثلا دیوارها و سقف قابل شستشو باشند و کف سوله از بتن باشد.
به منظور جلوگیری از نفوذ و ورود جانوران موذی به داخل سوله باید در دورتادور سوله یک سطح بتنی با ارتفاع ۱ الی ۳ متر ایجاد کرد.
اسکلت فلزی سازه:
ساخت اسکلت سوله مرغداری از دو طریق امکان پذیر است: استفاده از تیر ورق یا خرپا. به علت بهداشتی سوله UBM برای ساخت مرغداری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. نوع و شکل سوله بستگی به سلیقه و بودجه شما دارد. در صورتی که ابعاد سوله شما کوچک است از نوع تیر ورق و در صورت بزرگ بودن دهانه سوله بیشتر از ۲۰، از نوع خرپا استفاده نمایید.
سقف سوله مرغداری:
ساخت سقف سوله مرغداری به دو شکل قابل اجرا است یعنی دو سقفی و تک سقفی که در هر دو شکل یک سقف شیبدار بنا می‌گردد. به منظور تهویه بهتر نوع دو سقفی مناسب‌تر است. علاوه بر تهویه مناسب، فضای میان دو سقف می‌تواند به انباری تبدیل شود. این سقف باید مقاومت بالایی در برابر شرایط آب و هوایی مثل برف و باران داشته باشد.
برای جلوگیری از هدر رفت انرژی باید سقف را عایق کاری نمود برای این کار می‌توان از ایرانیت، کرکره سیلیکونی به همراه سه لایه پشم شیشه یا سنگ و ساندویچ پانل استفاده نمود. ضخامت مناسب برای عایق بندی ۱۵ سانتیمتر است. برای داشتن تهویه مناسب سوله ارتفاع سقف را افزایش دهید یا اینکه آن را زاویه دار بسازید. برای ایزولاسیون سقف می‌توان از کارتن پلاست یا نانو پلاست استفاده نمود که آنتی باکتریال هستند و قابلیت شستشو دارند.
کف سازی سوله پرورش طیور:
کف سوله مرغداری باید داری چند ویژگی باشد که عبارتند از:
- امکان نظافت راحت
- نرم باشد
- گرم باشد
- خشک باشد
در صورت عدم رعایت هر کدام از شرایط ذکر شده در ساخت کف سوله، طیور به سرما خوردگی و یا بیماری‌هایی از قبیل تاول سینه‌ای و مشکلات حرکتی مبتلا خواهند شد.
چندین روش برای کف سازی سوله مرغداری وجود دارد که عبارتند از:
زمین خود سوله:
در این روش هیچ هزینه‌ای صرف نمی‌شود و حسن ان در همین است و اینکه عوامل تجزیه کننده فضولات طیور به راحتی در این نوع از کف رشد می‌کنند اما قابل نظافت درست و اصولی نیست. این روش برای پرورش طیور در واحدهای کوچک و یا پرورش خانگی طیور کاربرد دارد.
کف توری:
اجرای این روش به دلیل هزینه بالا در ایران رایج نیست و در آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش اجرای ان به این صورت است که با فاصله ۱ متری از کف زمین یک توری نصب می‌شود و فضولات طیور از توری خارج شده و به کف زمین می‌ریزند، اگر بخواهیم زیر توری برای تمیز نمودن قابلیت تردد داشته باشد باید ارتفاع نصب توری افزایش یابد در غیر این صورت باید زیر توری سینی قرار دهید.
کف چوبی:
این روش اجرایی کف سوله مرغداری در مناطقی که چوب به فراوانی یافت می‌شود رواج دارد و از چندین جهت مناسب است مانند عایق حرارتی بودن و خاصیت ایجاد تعدیل دما در فصول مختلف سال و همچنین به علت نرمی چوب ماکیان اذیت نمی‌شوند اما این روش مانند سایر روش‌ها علاوه بر حسن معایبی نیز دارد که شامل عدم نظافت راحت و لانه گذاری جانوران موذی در چوب و آسیب پذیری بالای کف چوبی نسبت به سیمانی است.
کف سیمانی:
این روش از کف سازی سوله مرغداری بهداشتی‌ترین و بهترین روش محسوب می‌شود. نحوه اجرای آن به این صورت است که ابتدا ۲۵ سانتیمتر زیر سطح را شن می‌ریزیم تا علاوه بر بالا آمدن کف، رطوبت موجود نیز به پایین منتقل گردد. در مرحله بعد باید روی شن را با ۱۰ سانتیمتر سیمان بپوشانیم.روی سیمان را قیرگونی می‌کنیم تا در برابر رطوبت عایق شود در نهایت نیز با ۵ سانتیمتر سیمان روی قیرگونی را می‌پوشانیم.
پی ریزی و فونداسیون سوله پرورش طیور:
به دلیل اینکه رطوبت برای طیور مضر است باید در ساخت سوله مرغداری با اجرای فونداسیون اصولی میزان رطوبت را به حداقل رساند برای این کار در کشور‌های آمریکایی و اروپایی استفاده از سمنت رایج است.
در ایران به جای سمنت از ترکیب ترکیب خاک رس، آهک و سنگ استفاده می‌گردد. اجرای فونداسیون در صورتی اصولی خواهد بود که رطوبت موجود به کف سالن مرغداری نرسد. بر اساس شرایط مختلف جغرافیایی کف سالن نهایتا تا ۵۰ سانتیمتر از سطح خاک بالا می‌آید.
دیوارهای سالن مرغداری:
دیوار سالن مرغداری از دو نوع دیوار تشکیل می‌شود یکی دیوار اصلی و دیگری دیوار میان بخش‌های مختلف که این دیوارها می‌تواندد از جنس سیمان، بلوک، بتن، آجر، چوب و ورق فلزی باشند.
دیوار ساخته شده از جنس بلوک سیمانی به علت وجود فضای خالی میان آن خاصیت عایقی دارد به همین دلیل استفاده از آن رایج است در صورت استفاده از آجر برای ساخت دیوار سوله باید روی آن عایق کاری شود. سطح بیرونی دیوار سیمان کشی می‌شود تا آب به داخل سالن راه نیابد.
اتاق‌های اداری و پرسنل سوله مرغداری:
در ساخت کلیه سوله‌ها اعم از سوله پرورش دام و طیور اتاق‌هایی برای اسکان و کار نگهبان و کارمندان سوله ساخته می‌شود که در ورودی سوله بنا می‌شوند. توجه داشته باشید که به دلیل بیماری‌های مشترک میان انسان و دام و طیور باید این اتاق‌ها از محل نگهداری دام و طیور دور باشند.
دو نکته مهم که در ساخت اتاق‌ها باید مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
- در مناطق مرطوب از سرمایش آب خنک استفاده نمی‌گردد و عملکرد تهویه باز بهتر است.
- ساخت اتاق‌ها باید به جهتی باشد که باد از سمت اتاقک به سمت سالن مرغداری بوزد.
ابعاد و اندازه سوله پرورش طیور(مرغداری):
ابعاد این سوله با توجه به نوع و حجم کار مربوطه تعیین می‌شود برای مثال می‌خواهید تولید جوجه انجام دهید یا پرورش مرغ گوشتی. برای نمونه برای ۲۰۰۰۰ قطعه مرغ دو سوله نیاز است که ابعاد هر یک باید ۴۵×۱۵ متر باشد. ابعاد ذکر شده مربوط به سالن تولید است.
بخش‌های دیگری که در سوله مرغداری به ان احتیاج دارید عبارتند از:
- انبار
- اتاق‌های اداری
- محلی برای بارگیری
- و ...
