سیلندر و مارپیچ که در بین مردم به سیلندر ماردون نیز شناخته می‌شود قطعه‌ای است که از فولاد ساخته شده و بدنه آن با آبکاری مخصوص پوشش داده می‌شود. این قطعه فولادی به شکل استوانه ساخته می‌شود و برای پخت و میکس مواد پلیمری از آن استفاده می‌شود.
سیلندر و مارپیچ یا سیلندر و ماردون در ساخت ماشین آلات صنعت پلاستیک کاربرد فراوانی دارند و در واقع بخش جداناپذیر از صنعت پلاستیک سازی هستند. سیلندر ومارپیچ باعث می‌شود تولیدات پلاستیکی یکنواخت‌تر و خروجی بهتری داشته باشند. نقش سیلندر در واقع به عنوان محفظه نگهدارنده مارپیچ است که باعث انتقال حرارت به مواد می‌شود. مارپیچ نیز بخش جدایی ناپذیر سیلندر است که با ساختار پیچ مانند خود مواد را به سمت جلو انتقال داده و باعث ذوب شدن مواد، رسیدن حرارت یکنواخت و ترکیب مواد پلیمری با یکدیگر می‌شود. مارپیچ‌ها معمولاً به صورت تک پیچ، دو پیچ کونیکال و موازی طراحی و ساخته می‌شوند. مارپیچ جز اصلی اکسترودر نیز محسوب می‌شود.
سیلندر و مارپیچ از دو یا چند قطعه تشکیل شده است و بستگی به نوع استفاده از آن دارد. با توجه به کاربرد سیلندر و مارپیچ از قسمت‌های مختلف تشکیل شده است و رابطه مستقیم با نوع ماده پلیمری مورد استفاده دارد. به عنوان مثال سیلندر مورد استفاده در خطوط تولید لوله پلی اتیلن با سیلندر مورد استفاده در خط تولید پی وی سی تفاوت دارد و به طور کلی می‌توان گفت سیلندر و مارپیچ به چند دسته تقسیم می‌شود.
انواع سیلندر و مارپیچ مورد استفاده در ایران و صنایع پلاستیک سازی:
- سیلندر و مارپیچ‌های خط تولید لوله و مخازن پلی اتیلن: این نوع سیلندر برای تولید لوله‌های پلی اتیلن یا قطرهای متفاوت از 16 الی 110 میلی متر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سیلندر و مارپیچ‌های خط تولید لوله‌های پی وی سی، چوب پلاست و پلی وود
- سیلندر و مارپیچ‌های خط تولید نایلون و نایلکس: از این نوع سیلندر برای ایجاد خط تولید نایلون و نایلکس با آبکاری و مارپیچ‌های مخصوص استفاده می‌شود.
- سیلندر و مارپیچ‌های خط تولید محصولات بادی
- سیلندر و مارپیچ‌های خط تولید گرانول و بازیافت
این نوع سیلندر و مارپیچ‌ها برای تولید قطعات پلاستیکی و لاستیکی به روش تولید یکنواخت (بدون انقطاع) می‌باشد.انواع لوله‌های (P.V.C ، پلی اتیلن، PP)، ورق‌ها، گرانول‌ها (مواد سازی)، فیلم‌ها (نایلون، نایلکس و سلفون) لاستیک‌ها، شیلنگ‌ها، روکش کابل و ... با این سیلندر و مارپیچ‌ها تولید می‌شود که دارای طراحی‌های خاص برای انواع مواد می‌باشند.
- سیلندر ماردون خط تولید مستربچ و کامپاند
- سیلندر ماردون خط‌های تولید تزریق
سیلندر و مارپیچ‌های خط‌های تزریقی به سفارش از 30 گرم تا 4000 گرم که انواع آن مبتنی بر مشخصات دستگاه و نوع مواد مصرفی طراحی و ساخته می‌شود.این سیلندر و مارپیچ‌ها جهت تولید به روش تزریق برای انواع قطعات نظیر پریفورم (PET) ، P.V.C خشک (اتصالات) ، P.V.C نرم ، کریستال ، دگالون، هایمپک، پلی کربنات، و... طراحی و ساخته می‌شود.
هر یک از موارد گفته شده در بالا از نظر جنس سیلندر و مارپیچ، نوع طراحی، نوع آبکاری و شکل با هم تفاوت‌هایی دارند. سیلندر و مارپیچ در صنعت به صورت تک مارپیچ و دومارپیچ است و به صورت استوانه‌ای طراحی و ساخته می‌شوند. نکته مهم دیگر در مورد سیلندر و مارپیچ نوع آبکاری آن است. سیلندر و مارپیچ با توجه به کاربردی که دارند باید با نوعی پوشش مخصوص آبکاری شوند تا سطح روی سیلندر آسیب‌ندیده و دچار زنگ زدگی نشود. هر دو قسمت سیلندر و مارپیچ باید آبکاری مناسبی داشته باشند.نوع آبکاری مارپیچ معمولاً از جنس کروم سخت، نیتراته ، بای متالیک (ضد سایش) است.
نکته مهم دیگر در مورد طول سیلندر و مارپیچ یا به اصطلاح نسبت قطر ماردون به طول است. این نسبت با توجه به نوع کاربرد سیلندر مورد توجه قرار گرفته و به محصول نهایی وابسته است.
اجزای مارپیچ (ماردون):
- عرض پره‌ها:
فاصله بین ابتدا و انتهای پره عرض پره گفته می‌شود.
- عرض کانال:
فاصله عمودی بین پره‌ها عرض کانال است.
- درجه لقی:
زاویه بین صفحه عمود بر محور پیچ و راستای پره ها درجه لقی ماردون است. در هنگام کار مارپیچ باید به شکلی بچرخد که مواد به سمت جلو حرکت کرده و اکسترودر شوند.
- گام پیچ:
فاصله محوری بین دو پره گام پیچ نامیده می‌شود.
- قطر مارپیچ:
قطر مارپیچ همان قطر درونی صفر مارپیچ است.
- عمق کانال:
عمق مارپیچ در واقع فاصله سطح مارپیچ و سطح داخلی سیلندر است که جریان برگشتی را ایجاد کرده و مواد پلیمری را با هم مخلوط می‌کند.
کاربرد انواع سیلندر و ماردون:
همان طور که گفته شد سیلندر و مارپیچ تک محور و دو محور است که هر کدام از آنها دارای کاربری خاصی هستند. سیلندر تک محور معمولاً کاربرد بیشتری در صنعت داشته و برای تهیه انواع گرانول از مواد نو و بازیافتی، تولید محصولاتی مانند فیلم، نایلون، نایلکس، سفره، کیسه فریزر، انواع ورقه‌ها، لوله‌ها، پروفیل‌ها و پلی اتیلن کاربرد دارد. مارپیچ دو محور نیز معمولاً در صنایع تولید PVC و UPVC به کار گرفته می‌شود.
سیلندر و مارپیچ در ایران:
صنعت سیلندر و مارپیچ سازی در ایران از کیفیت بالایی برخوردار نبوده و در حال حاضر اکثر سیلندر و مارپیچ مورد استفاده در کشور وارداتی و از کشور چین وارد می‌شود. این مسئله بیشتر به علت کمبود تجهیزات و امکانات ساخت سیلندر در کشور ما اتفاق می‌افتد. در حال حاضر برخی از شرکت‌های داخلی برای رقابت با شرکت‌های خارجی تولید کننده مارپیچ اقدام به تولید سیلندر و مارپیچ خطوط تولید پلی اتیلن و پی وی سی کرده‌اند و توانسته‌اند به کیفیت قابل قبولی نیز برسند.
انواع سیلندر و مارپیچ تولید داخلی:
- طراحی و ساخت انواع سیلندر و مارپیچ تا طول 3 متر به صورت یک تکه و طول 6 متر ماردون یک تکه و سیلندر دو تکه
- طراحی خاص سیلندر مارپیچ‌های پر فشار سبدی و ضد سایش با راندمان کار بالا
- ارائه سیلندر و مارپیچ با آبکاری مخصوص و دو مرحله‌ای و ضد سایش
- ساخت سیلندر مارپیچ اکسترودر، تزریقی، بادی، pvc ، نایلون و نایلکس
- خط لوله پلی اتیلن و مواد پلیمری
- سیلندر و مارپیچ‌های تک ماردون برای تولید پلی اتیلن، نایلون و نایلکس و محصولات بر پایه پلی اتیلن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- سیلندر و مارپیچ‌های کونیکال (مخروطی) غیر همسو گرد که برای تولید محصولات پی وی سی به کار می‌روند.
- سیلندر و مارپچ های موازی همسو گرد برای تولید مواد و مستربچ به کار می‌روند.
- آبکاری و نو سازی سیلندرهای فرسوده و تبدیل کردن آنها به سیلندر نو
