در زمان های نه چندان دور برای جابجا کردن اجسام و بارهای سنگین و فعالیت های مشابه در بسیاری از موارد نظیر صنعت، ساخت و ساز، تجارت تنها نیرویی که به آن متکی بودند دستان زحمت کش و تن رنجور کارگران بود. اما امروزه با وجود انواع و اقسام جرثقیل دیگر انجام این عمل سخت از دوش کارگران برداشته شده و توسط این وسیله کاربردی انجام می شود. بی شک همه ما کم و بیش با جرثقیل و کارهایی که بواسطه آن می توان انجام داد آگاه هستیم. در این مقاله شهرک های صنعتی ما قصد داریم به صورت تخصصی تر به تعریف و معرفی انواع جرثقیل بپردازیم. اگر دوست دارید این ماشین پرکاربرد را بیشتر و بهتر بشناسید به شما پیشنهاد می دهیم تا انتهای مطالب ما را همراهی کنید.
جرثقیل چیست؟
جرثقیل یک نوع ابزار مکانیکی پیشرفته است که به منظور جابجایی، بالا و یا پایین بردن اجسام مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین اجزای تشکیل دهنده این سازه مدرن شامل طناب و قرقره می باشد. هر چند جرثقیل طراحی ساده ای دارد، اما کاربرد جرثقیل بسیار وسیع بوده و بیشترین کاربرد این ابزار متعلق به صنعت ساخت و ساز هست. در واقع همه ساختمان و برج های چند طبقه که در گوشه و کنار دنیا جلوه نمایی می کنند، به لطف مدد جستن از جرثقیل قد کشیده اند. حتی می توان گفت که یکی از ضروری ترین ابزارها در ساخت و ساز جرثقیل می باشد. زیرا در این صنعت بدون وجود جرثقیل عملا جابجایی مصالح ساختمان و انتقال آن به طبقات بالاتر بسیار سخت و خطرناک هست. البته ناگفته نماند که استفاده در ساخت و ساز یکی از کاربردهای این دکل مرتفع بوده و در صنعت حمل و نقل، بارگیری، تخلیه و غیره نیز استفاده از جرثقیل بسیار رایج می باشد.
امروزه جرثقیل ها از تنوع بالایی برخوردار هستند و تولیدکنندگان این ابزار سعی کرده اند جهت ارتقا بخشیدن به کیفیت کار و همچنین کارآیی بیشتر و بهتر این محصول آن را مطابق با محل و نوع استفاده طراحی کرده در ابعاد و قدرت های مختلف به بازار مصرف عرضه کنند.
به هر حال وظیفه اصلی همه مدل های جرثقیل جابجایی بار به سمت بالا و پایین و راستای طول و عرض بوده که با حرکت طناب بر روی دو ریل موازی این کار انجام می شود.
نحوه عملکرد جرثقیل به چه صورت است؟
همانطور که گفتیم مهمترین عملکرد جرثقیل این است که بواسطه آن بارهای سنگین را در سطح و در ارتفاع و عرض زمین جابجا می کنند. برای آنکه ماشین جرثقیل از چنین قابلیتی بهره مند بوده و توان حرکت طولی و عرضی را داشته باشد لازم است که در ساختار آن یک یا دو پل افقی چرخدار و ریل بکار برود تا هنگام استفاده از آن و جابجا کردن بار با حرکت پل افقی چرخدار بر روی ریل آن به راحتی صورت بگیرد.
در واقع انجام هر کاری که در گروه جابجایی اجسام سنگین قرار دارد و یا به نحوی با بالا و پایین شدن اجسام سنگین در ارتباط باشد، جهت انجام آن باید از جرثقیل استفاده کرد.
به عنوان مثال؛ تخریب کردن، لوله گذاری، نگهداری ستون های اسکلت فلزی جهت جوشکاری و تثبیت آن ها همه جزو آن دسته از کارهایی می باشند که برای به ثمر نشاندن آن ها نیاز به کمک جرثقیل هست.
البته باید متذکر شدیم که امروزه بر خلاف گذشته که استفاده از جرثقیل نیاز به اعمال نیروی مکانیکی بر روی آن بود، ساز و کار تقریبا همه جرثقیل ها به جز قسمت کابل متصل به قلّاب هیدورلیکی بوده و هنگام استفاده از آن ها نیاز نیست که افراد فشار زیادی به خود بابت کشیدن طناب به سمت بالا و یا پایین وارد کنند.
بررسی انواع جرثقیل:
امروزه به تناوب پیشرفت علم و افزایش دانش فنی بشر، طراحی و تولید جرثقیل ها در راستای استفاده بهینه از آن ها نیز دستخوش تغییرات زیادی شده و در حال حاضر آن ها را با تنوع بسیار بالایی در بازار می تواند یافت. شناسایی و شناخت بهتر و دقیق انواع جرثقیل به ما کمک می کند، هنگام نیاز به آن ها نوع مناسب و متناسب با نیازی که داریم را انتخاب کنیم.
مهمترین و کلی ترین دسته بندی جرثقیل ها شامل جرثقیل های ثابت، متحرک، و سقفی است که در ادامه مطالب هر کدام از این موارد را به صورت جزئی تر مورد بررسی قرار خواهیم داد.
جرثقیل ثابت:
جرثقیل های ثابت، شامل آن دسته از جرثقیل ها می گردد که دارای فضای حرکتی ثابتی بوده و مهمترین نوع آن جرثقیل برجی و یا همان جرثقیل های دکلی می باشند.
جرثقیل های دکلی؛ یکی از مدرن ترین و به روز ترین انواع جرثقیل می باشند که ساختار و طراحی آنها شبیه به ترازو است. هنگامیکه قصد استفاده بهینه و برقراری بهترین حالت بین ارتفاع و ظرفیت در بلند کردن بار و اجسام مد نظر باشد، باید این مدل جرثقیل را بر روی زمین نصب کرد. معمولا بیشترین کاربران جرثقیل های دکلی، و همچنین مهمترین کاربرد این نوع جرثقیل در برج سازی و ساخت و ساز ساختمان های چند طبقه می باشد.
جرثقیل های متحرک:
این نوع جرثقیل ها اولین مدل های جرثقیل می باشند که در چندین سال پیش به خدمت بشر در آمده اند. جرثقیل های متحرک دارای ساختاری بسیار ساده هستند و ساخته شده از یک تیرچه فولادی که ابتدای آن پهن بوده و هر چه به قسمت اخر تیرچه نزدیک شوی عرض آن نازکتر و باریکتر از ابتدای آن می شود، هستند.
قسمت باریک و نازک تیرچه، بکار رفته در ساختار جرثقیل متحرک بر روی یک سکوی متحرکی سوار می شود.
معمولا تقسیم بندی و دسته بندی جرثقیل های متحرک بر اساس همان سکوی متحرکی صورت می گیرد که تیرچه روی آن سوار می شود و ممکن هست به صورت ریلی و یا چرخی باشند.
البته گاهی اوقات نیز ممکن است سکوی جرثقیل متحرک فاقد چرخ و ریل بوده و بواسطه سایر وسایل نقلیه همچون تراکتور و کامیون قابلیت حرکت را داشته باشد.
از آنجایی که تیرچه جرثقیل متحرک بوسیله یک سری اتصال و لولا به هم فیکس شده اند به راحتی توسط جک های هیدرولیکی قابلیت جابجایی و بالا و پایین شدن را دارند.
جرثقیل سقفی:
معمولا بیشترین کاربرد جرثقیل های سقفی در مکان های سر بسته و داری سقف می باشد که جهت جابجایی قطعات، لوازم و هر اشیای سنگین وزنی که نیاز به جابجا کردن داشته و جابجایی آن خارج از توان انسان هست کاربرد دارند.
این نوع جرثقیل نسبت به سایر جرثقیل ها نیاز به هزینه نگه داری کمی داشته و همچنین نقش بسیار مفید و پر رنگی جهت صرفه جویی در وقت و انرژی دارد. شایان ذکر هست که جرثقیل های نوع سقفی بهترین انتخاب جهت جابجایی اجسام بسیار سنگین بوده و استفاده از آن نیاز به تخصص بالایی ندارد. بطور کلی یادگیری و استفاده از جرثقیل های سقفی بسیار ساده و راحت می باشد. قابلیت استفاده، این ابزار مکانیکی در فضای سرپوشیده سبب شده است که در صرفه جویی زمان و سرعت بخشیدن به کارها در صنایع مختلف بسیار مثمر ثمر واقع شود.
باید متذکر شد که یکی از انواع معروف جرثقیل، جرثقیل سقفی است که خود او دارای دسته بندی های مختلفی چون؛ جرثقیل دروازه ای، جرثقیل نیم دروازه ای، جرثقیل دروازه، جرثقیل کابین دار، جرثقیل کنترل از روی زمین و جرثقیل دیواری می باشد.
دیگر انواع جرثقیل:
همانطور که گفتیم تقسیم بندی جرثقیل ها بسیار گسترده بوده و علاوه بر موارد ذکر شده انواع و اقسام دیگر جرثقیل نیز وجود دارند که به دلیل داشتن ویژگی، طراحی و قابلیت متفاوت در هیچکدام از دسته بندی های ذکر شده قرار ندارند و برخی از مطرح ترین های آن ها به شرح زیر می باشد.
جرثقیل موبیل:
این نوع جرثقیل، برای استفاده بر روی کامیون سوار می شود و از قابلیت تحرک بسیار خوب و بالایی بهره مند هست و داری یک سری پایه فرعی، افقی و یا عمودی می باشد که هنگام کار با دستگاه منجر به حفظ تعادل بار می شود.
جرثقیل رافترین:
این نوع جرثقیل ها که مناسب برای استفاده در نقاط بیرون از جاده می باشند، نیز بر روی کامیون نصب می شوند. منتهی محل نصب آن ها کفی کامیون می باشد که همچون دیگر جرثقیل ها داری یک موتور بوده و موتور آن روی کفی خود جرثقیل نصب می شود.
جرثقیل بازو کنار:
ساختار جرثقیل بازو کنار به نحوی است که داری یک بازوی خمیده هیدرولیک بوده و بازوی آن ها روی یک کامیون یا تریلر نصب می شود. معمولا این نوع جرثقیل برای حمل بارهای سنگین به تریلر کاربرد دارد که استفاده از آن کمک می کند، که بتوان حداکثر استفاده از فضایی موجود جهت بار زدن را کرد.
جرثقیل های کابلی یا قرقره ای و جرثقیل های هیدرولیکی:
یک تقسیم بندی دیگری نیز بر روی جرثقیل ها صورت می گیرد که مبنای آن نوع نیروی وارده بر آن ها برای استفاده می باشد که بر این مبنا شامل جرثقیل های کابلی یا قرقره ای و جرثقیل های هیدرولیکی هستند.
هنگام کار با انواع و اقسام جرثقیل باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
- اولین نکته ایمنی مورد توجه در رابطه با دستگاه جرثقیل این است که حتما باید دارای گواهي سلامت (CERTIFICATE) يا همان كارت سبز معتبر باشد.
کارت سبز معتبر مجوزی است که توسط مراجع ذیصلاح برای مدت زمان معینی پس از کنترل و بازرسی کلیه قسمتها جرثقیل به دارنده آن اهدا می شود.
- کار با جرثقیل نیاز به هوشیاری و توجه بالایی دارد. بنابر این هنگام نداشتن حالت طبیعی، و یا هنگام خواب آلوده گی نباید به هیچ عنوان با جرثقیل کار کرد.
- توصیه می شود هنگام کار با جرثقیل باید از پرتاب کردن چیزی به بیرون جدا خودداری شود زیرا این کار موجب بروز حوادث خطرناک و غیرقابل جبرانی خواهد شد.
- جرثقیل هم همانند تمام ابزار مکانیکی نیاز به سرویس دهی مرتب و دوره ای دارد. لذا نیاز است که کاربران این دستگاه پیش از شروع کار با آن از عدم نشتی روغن، سالم بودن سیم بکسل ها ، قطع کن ها و ترمزها اطمینان کامل داشته باشند.
- یکی از نکات بسیار مهم جهت استفاده بهینه و بی خطر از جرثقیل ها تراز بودن پایه های آن روی زمین می باشد. بنابراین قبل از شروع بکار با آن باید از مستحکم بودن سطح زیر جک های پايه مطمئن شد.
- باید قبل از شروع بکار با جرثقیل فضایی که قرار است بار در آن محدوده جابجا شود بطور دقیق چک شده تا از عدم وجود کابل و شبکه های برق و هر مانع دیگر اطمینان کسب شود.
- جرثقیل های امروزی دارای سیستم و ساز و کار پیچیده هستند که کار با این ماشین را تبدیل به کاری کاملا تخصصی کرده اند. به همین دلیل لازم هست که کاربران ماشین جرثقیل به طور کامل با علائم و قوانین مربوط به کار با این وسیله را بلد بوده و با اطلاعات فنی مورد نیاز جهت استفاده درست بطور دقیق آشنا باشند.
به عنوان مثال تقریبا تمامی جرثقیل ها دارای جداول باربردار (load chart) هستند که راننده و کاربر جرثقیل باید کار با این وسیله نقلیه را مطابق با جدول باربرداری همان وسیله انجام دهد.
- همانطور که در مطالب قبلی نیز گفتیم مهمترین کاربرد جرثقیل ها جابجایی بار است. تمامی جرثقیل ها با توجه به سیستم فنی خود دارای ظرفیت های مختلفی برای جابجایی بار هستند، که اگر قرار باشد وزن بار مورد نظر برای جابجایی با جرثقیل تقریبا به اندازه ظرفیت نهائی جرثقیل باشد، باید آن بار با کنترل واحد ایمنی جابجا گردد.
- هنگام استفاده از جرثقیل ها باید به شرایط جوی نیز توجه گردد. زیرا در هوای طوفانی یا بادهای شدید کار با آن خطرناک بوده باید خیلی سریع متوقف گردد.
- لازم هست که در زمان بارگیری یا تخلیه باز راننده تمام وقت در کابین خود حضور داشته و اوضاع و شرایط کار را کنترل نماید. همچنین نباید تحت هیچ شرایطی بار برای مدت زمان طولانی به صورت معلق در هوا باقی بماند. زیرا گذشته از خطراتی که در پی دارد، سبب وارد آمدن فشار به سیستم فنی دستگاه و آسیب شدید به آن می گردد.
- نباید هیچگاه در زمان استفاده از تک وایر، اهرم سقوط آزاد را بکار برد. زیرا این کار باعث میشود سیم بکسل با سرعت زیاد حرکت کرده و ممکن است در آن واحد از کنترل دربیاید.
- از آنجایی که هنگام استفاده از جرثقیل و جابجایی بار احتمال سقوط آن وجود دارد. باید راننده قبل از شروع به کار با دستگاه و جابجایی باز بواسطه بوق و یا آژیر خطر افرادی را که در اطراف و محدوده جابجایی بار هستند هشیار کرده تا آن ها از محدوده خطر فاصله بگیرند.
- جهت اطمینان خاطر از سلامت ترمزها و نبود عیب و ایراد در آن ها، راننده نباید به صورت یک دفعه اقدام به بلند کردن بار نماید بلکه باید ابتدا بار را به اندازه 20 سانتیمتر از زمین بلند کرده و در صورت عدم مشاهده هر گونه اخلال در کارکرد وسیله اقدام به جابجایی بار نماید.
