کار با چوب به هزاران سال پیش باز می گردد. که در همه زمان ها چه در گذشته و چه در حال برای بشریت جالب بوده است. از این رو از چوب در صنایع مختلف مانند: ساختمان سازی، ساخت وسایل منزل، وسایل تزئینی، کارهای عمرانی و ... استفاده می شود. البته استفاده از چوب تنها به نجاری محدود نمی شود. بلکه از آن در منبت کاری، معرق کاری، خاتم کاری، خراطی و...نیز استفاده می شود.
در این مقاله قصد داریم درباره هنر خراطی صحبت کنیم. تاریخچه این کار هنری را برای شما عزیزان بازگو نماییم. همچنین ابزار و ماشین هایی که در این صنعت کاربرد دارند را نیز به شما معرفی کنیم. از این رو اگر شما یکی از علاقه‌مندان به این هنر زیبا هستید و یا قصد دارید کاری را در این زمینه شروع کنید. لطفاً این مقاله را تا پایان مطالعه نمایید.
خراطی چیست؟
هنر خراطی یکی از هنر های صنایع دستی ایران به حساب می آید که از دیر باز تا کنون در بین مردم رواج داشته و طرفداران خاص خود را دارد. این هنر بیشتر در کشورها و شهرهایی مشاهده می شود که در آن چوب فراوان وجود دارد. خراطی یک کلمه عربی است و دارای ریشه عربی است که از کلمه خرط می آید. خرط به معنای تراش متقارن و تقارن سازی چوب و یا جدا نمودن پوست چوب است.
برخی افراد هنر خراطی را با نجاری یکی می دانند. ولی این دو شاخه کاملاً با یکدیگر تفاوت دارند. به این صورت که در هنر نجاری شخص نجار سعی دارد. با کنار هم قرار دادن انواع چوب ها اجسام گوناگونی را تولید کند. اما در این هنر، خراط با تراش دادن چوب حجم مورد نظر را ایجاد می کند.
امروزه آثار این هنر بیشتر به چشم می خورد. به طور مثال شما می توانید نمونه هایی از آن را در وسایل چوبی مانند: گهواره، پایه های آباژور، شمعدان ها، ظروف چوبی و... مشاهده نمایید.
تاریخچه هنر خراطی
تاریخ دقیقی را نمی توان برای شروع این هنر بیان نمود؛ ولی از آن جایی که این هنر با چوب سر و کار دارد. می توان گفت که تاریخ آن بسیار قدیمی بوده و به طور تقریبی به زمانی باز می گردد که انسان های اولیه نخستین بار از چوب استفاده کردند. اما قدیمی‌ترین اثر این هنر مربوط به مقبره توتانخامون مصر است که قدمتی سه هزار ساله دارد.
همچنین آثار کشف شده در مصر باستان قدمت این هنر را به ۱۳۰۰ قبل از میلاد مسیح نسبت می دهد. از این رو نمی توان گفت که به طور دقیق قدمت دقیق این آثار هنری مربوط به چه دوره‌ای می شود.
در زمان های گذشته خراطی به صورت امروزی نبوده است. برای ایجاد تراش برروی چوب در زمان هایی که هنوز ماشین های خراطی به صورت پیشرفته و امروزی اختراع نشده بود. به این صورت انجام می شد که یک نفر چوب را نگه می داشت و آن را می چرخاند و نفر دیگر با استفاده از ابزارهای تیز بر روی چوب در حال چرخش تراش ایجاد می کرد.
اما در قرون وسطی رومیان این هنر را گسترش داده و به ماشین خراطی یک پدال اضافه نمودن که این عمل کار را با ماشین خراطی راحت‌تر کرد. و این سبب شده کار خراطی گسترش بیشتری پیدا کند. هرچند که امروزه کار خراطی در همه شهر های ایران قابل انجام است. ولی این هنر در شهر هایی بیشتر رواج دارد که دسترسی به ماده اولیه آن که همان چوب است راحت‌تر باشد.
در ایران شهر هایی مانند: رشت، تبریز، ساری، چالوس، اردبیل، ارومیه، سقز، دزفول و سنندج هنر خراطی نسبت به دیگر شهر های ایران رواج بیشتری یافته است. جای عود، تخت و چهارپایه همه این ها نمونه هایی از آثار خراطی هستند که در بقایای نقش برجسته کاخ داریوش به یادگار مانده‌اند. این آثار نشان دهنده این موضوع است که این هنر در زمان ایران باستان نیز وجود داشته و در کاخ پادشاهان خودنمایی می کرده‌است.
چوب مناسب برای خراطی
یکی از مهمترین مراحل در خراطی انتخاب یک چوب مناسب برای این کار است. این جمله به این معنا نیست که شما نمی توانید با چوب های مختلف خراطی انجام بدهید، بلکه با انواع چوب ها می توان خراطی انجام داد ولی برخی چوب ها برای انجام هنر خراطی مناسب‌تر هستند.
ذکر این نکته نیز ممکن است برای شما جالب باشد که برای انجام خراطی می توانید. از تکه های چوب نیز استفاده کنید و لازم نیست که حتماً چوب های خاص داشته باشید. همان گونه که گفتیم در خراطی می توان از چوب های مختلف استفاده کرد. ولی مناسب‌ترین چوب مورد استفاده برای این هنر می توان به مواردی همچون : گردو، فوفل، شمشاد، افراد، زیتون، نارون، چنار، توت سفید، توسکا، گلابی و زبان گنجشک اشاره نمود.
علاوه بر این در برخی شهرهای کشور ما از چوب های محلی نیز برای خراطی استفاده می کنند. به طور مثال در شهر دزفول از یک نوع چوب محلی به نام جغ و در ایرانشهر از چوبی به نام چوب کهور که از درختان محلی این شهر ها هستند. در هنر خراطی بهره گرفته می شود.
ابزارهای دستی مورد نیاز برای انجام خراطی
برای انجام هنر خراطی از ابزارهای دستی مختلفی استفاده می شود، برخی از این ابزارهای دستی عبارت‌اند از:
۱. اسکنه
اسکنه نجاری دارای شباهت بسیاری به مغار بوده، که دارای انواع و اقسام گوناگونی است. کاربرد اسکنه ایجاد شکاف عمیق بر روی سطح چوب است. اسکنه ها دارای سه شکل:
- Vشکل
- Uشکل
- قاشقی
هستند، که هر کدام از آن ها برش های متفاوتی را بر روی سطح چوب ایجاد می کنند.
۲. مغار
مغار دارای کاربرد متفاوتی نسبت به چاقوی حکاکی است. از چاقوی حکاکی به منظور کندن انواع کنده کاری ها استفاده می شود. ولی مغار تنها برای برش تکه های کوچک زاویه دار مورد استفاده قرار می گیرد. مغارها در اندازه های استاندارد به صورت تکی و یا ست در بازار موجود هستند که شما می توانید آن ها را تهیه نمایید.
۳. چکش
چکش را نیز می توان به عنوان یکی دیگر از انواع وسایل مورد نیاز برای خراطی به حساب آورد که از جنس چوب و یا پلاستیک است.
۴. چاقوی حکاکی
نخستین ابزاری که یک پیکر تراش و خراط برای حکاکی بر روی چوب به آن احتیاج دارد، چاقوی حکاکی است که از آن برای تراش کاری استفاده می شود. دسته این چاقو ها به گونه‌ای طراحی شده است که به راحتی درون دست افراد جای بگیرد. همچنین این چاقو طول تیغه های متفاوتی دارد. در هنگام خرید این نوع چاقو ها به این نکته توجه داشته باشید که جنس تیغه های این چاقو باید از جنس فولاد پرکربن باشد. تا دوام بالایی داشته باشند .
ماشین های خراطی چیست؟
دستگاه یا ماشین خراطی به ماشین هایی گفته می شود که از آن ها برای تراشیدن چوب استفاده می شود. با استفاده از این ماشین های کاربردی می توان مواردی همچون: پایه های مبل، میز ناهار خوری، آباژور و دیگر وسایل چوبی را تولید نمود.
برای این که بتوانید با استفاده از این دستگاه ها طراح هایی زیبا و جذاب داشته باشید. لازم است که از چوب های نرم استفاده کنید. نرم بودن چوب ها سبب می شود که آن ها قابلیت تراشیدن بهتری را داشته باشند و شما بتوانید به راحتی بر روی آن ها طرح های زیبا و جذابی را ایجاد کنید.
در ادامه قصد داریم به بررسی انواع ماشین های خراطی پرداخته و آن ها را برای شما معرفی کنیم پس لطفاً تا پایان ما را همراهی کنید.
انواع دستگاه های خراطی از نظر کاربرد.
انواع دستگاه های خراطی را از نظر کاربرد می توان به سه دسته تقسیم بندی نمود.
1. دستگاه ساده
2. دستگاه خراطی کپی تراش
این دستگاه دارای چند دهانه است که به صورت همزمان می تواند. یک یا چند قطعه را با توجه به کلیشه‌ای که بر روی آن قرار داده شده است خراطی نماید. کلیشه ها دارای فرم های مختلفی هستند و فرم خراطی از روی این کلیشه ها کپی می شود.
3. دستگاه خراطی cnc
این دستگاه همانند دستگاه کپی تراش دارای چند دهانه است که یک یا چند قطعه به صورت همزمان در این دستگاه ها قرار گرفته و خراطی می شود. در این دستگاه طرح های دلخواه توسط نرم افزار طراحی شده و وارد سیستم دستگاه می شود و خراطی مطابق با طراحی انجام شده صورت می پذیرد.
از این دستگاه علاوه بر کار خراطی می توان برای منبت کاری نیز استفاده نمود، که این دستگاه کار منبت کاری را نیز با ظرافت و دقت بالایی انجام می دهد.
دستگاه خراطی ایستاده
ماشین های خراطی ایستاده نیز دارای دو نوع هستند.
- ایستاده
- رومیزی
ماشین خراطی رومیزی نسبت به نوع ایستاده آن دارای وزن کمتر، حجم کمتر و قدرت پایین‌تری است که از آن برای تراشیدن قطعات کوچک استفاده می شود. نوع رومیزی این دستگاه ها به دلیل بدنه ضعیفی که دارند برای انجام کارهای خراطی بزرگ دارای محدودیت هستند.
در این دستگاه طول کارگیر معمولاً کمتر از ۴۰ سانتی متر است و برای تراشیدن و خراطی وسیله های چوبی کوچک مانند قنددان، کاسه های کوچک، چاقو، کتری و ... استفاده می شود.
اما دستگاه های خراطی ایستاده با بدنه چدنی سنگین و مقاومی که دارند و همچنین دهانه کارگیر بزرگ و قدرت بالایی که دارند. محدودیتی برای خراطی نداشته و می توان به وسیله آن محصولات بزرگی را طراحی و خراطی نمود.
این دو دستگاه از نظر روش کار با یکدیگر تفاوتی ندارند. بلکه تفاوت آن ها در کاربرد و نوع محصولی است که می توان با استفاده از این ماشین های خراطی تولید کرد. اگر شما جز کسانی هستید که قصد دارید. کار خراطی را به صورت حرفه‌ای انجام بدهید. پیشنهاد می کنیم که دستگاه خراطی ساده ایستاده را انتخاب کنید.
انواع ماشین های خراطی از نظر چگونگی انتقال نیروی محرکه
دستگاه های خراطی از نظر چگونگی انتقال نیروی محرکه به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
1. دستگاه خراطی تک سرعته
تغییر سرعت در این دستگاه ها با تعویض جای تسمه روی فولی پله‌ای آن اتفاق می افتد. به این صورت که فولی ها به صورت برعکس از هم قرار گرفته‌اند. یکی از آن ها بر روی محور اصلی و دیگری موازی آن بر روی محور نیش در لنگه قرار گرفته است. در این دستگاه ها هرچه قطر فولی بزرگتر باشد و قطر فولی لنگه کوچک‌تر باشد، سرعت دستگاه بیشتر خواهد بود.
2. دستگاه خراطی چند سرعته
این دستگاه ها سرعت های مختلفی دارند و با عوض کردن وضعیت کلید می توان سرعت این ماشین های خراطی را عوض کرد.
سخن پایانی
خراطی یکی از انواع هنر هایی است که طرفداران زیادی دارد و از این هنر برای زیبا تر کردن وسایل چوبی استفاده می شود.
در هنگام خرید دستگاه های خراطی باید به یک سری نکات مهم توجه نمایید. به طور مثال در هنگام خرید این دستگاه به ابعاد و اندازه های دستگاه توجه کنید. به طور مثال اگر قصد دارید وسایل کوچک را خراطی کنید، دستگاه خراطی رومیزی را انتخاب نمایید. اما اگر قصد دارید وسایل بزرگی را نقش و نگار کنید. باید دستگاه های خراطی بزرگ را انتخاب کنید.
نکته دیگری که باید در هنگام خرید دستگاه های خراطی به آن توجه کنید. قدرت موتور و سیستم تغییر موتور است. به این نکته مهم توجه داشته باشید که تغییر دور موتور به صورت الکترونیکی بسیار مناسب‌تر نسبت به تغییر دور فولی پله‌ای است.
همچنین برای این که بتوانید نتیجه کار بهتری داشته باشید. لازم است چوب هایی که برای هنر خراطی مناسب‌تر هستند را انتخاب نمایید.
برای یافتن املاک صنعتی به سایت شهرهای جدید مراجعه فرمائید.
آگهی های تجهیزات صنعتی را در سایت شهرکهای صنعتی ببینید.
